Główny cel urlopów, na które ma prawo udać się pracownik, stanowi odnowa sił fizycznych i psychicznych przed powrotem do wykonywania obowiązków zawodowych celem utrzymania efektywności pracownika. Według przepisów udzielanie i aktywne korzystanie z nich jest jak najbardziej wskazane, jednakże istnieją okoliczności, w których pracodawca ma prawo wezwać pracownika mimo tego, iż ten zdecydował się wykorzystać urlop.

Możliwość odwołania pracownika z urlopu

W sprawie urlopów prawo opowiada się po stronie pracownika i zdecydowanie zaleca wykorzystywanie możliwości dawanych przez prawo w tym zakresie. Mimo to w uzasadnionych okolicznościach dopuszcza się odwołanie pracownika z urlopu przez pracodawcę. Mówi o tym art. 167 K.p., gdzie wymieniono warunki, w których skorzystanie z tegoż zapisu może zostać uznane za zasadne:

okoliczności stanowiące powód odwołania pracownika z urlopu nie były możliwe do przewidzenia w momencie udzielania pozwolenia na urlop,
powrót do wykonywania obowiązków zawodowych i osobista obecność pracownika były niezbędne.

Oba te kryteria muszą zostać spełnione równocześnie. Szczególnie istotny może wydać się ten z warunków, który uniemożliwia wstępne zaplanowanie odwołanie pracownika z urlopu w momencie udzielania go.

Sposób wezwania pracownika do pracy

W przepisach K.p. nie ustalono form odwołania pracownika z urlopu, co oznacza, że może się ono odbyć w dowolny sposób. Dowolność ta ma związek z przyczynami odwołania, które w zgodzie z prawem są nieprzewidziane i pilne, w związku z czym pracodawca może być zmuszony do natychmiastowego skontaktowania się z pracownikiem. Z uwagi na oszczędność czasu najczęściej zamiast sporządzania pism o charakterze formalnym, korzysta się z szybkich form kontaktu – telefonów bądź wiadomości mailowych wysyłanych drogą elektroniczną.

Pracownik, który otrzyma wiadomość o odwołaniu z urlopu, powinien potraktować wezwanie w kategoriach nakazu służbowego i niezwłocznie zjawić się w miejscu zatrudnienia lub wykonać wyznaczone przez pracodawcę zadanie. Osoba odwołana z urlopu może odmówić spełnienia obowiązków tylko wówczas, kiedy wezwanie w wyraźny sposób narusza prawo bądź postanowienia zawarte w umowie określającej warunki zatrudnienia. Mimo to wszelkie zastrzeżenia pracownika związane z odwołaniem z urlopu mogą zostać zgłoszone dopiero po stawieniu się w pracy – wtedy również może nastąpić ewentualnie zakwestionowanie go.
Pracownik ma prawo odmówić zjawienia się w miejscu zatrudnienia we wskazanym terminie wtedy, kiedy z przyczyn niezależnych od siebie nie może powrócić z urlopu (np. przez brak odpowiednich połączeń lotniczych). W związku z tym odwołanie pracownika z urlopu w miarę możliwości powinno zostać zakomunikowane odpowiednio wcześnie.
Przyczyny odwołania z urlopu nie muszą (ale mogą) zostać przedstawione pracownikowi. Wystarczy, że pracodawca uzna, że powrót z urlopu stanowi konieczność. Wszelkie nadużycia i wykorzystywanie prawa do odwołania z urlopu w celach różniących się od tych ustanowionych w art. 167 K.p. (patrz – uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 1967 r., sygn. akt III PZP 22/66) są karane. Również pracownik, który nie wykona polecenia powrotu z urlopu bez właściwego dla tego uzasadnienia może zostać ukarany lub nawet wydalony ze stanowiska.

Koszty związane z odwołaniem z urlopu ponoszone przez pracodawcę

Pracodawca, który zdecydował się skorzystać z prawa odwołania pracownika z urlopu zgodnie z przepisami art. 167 K.p. może zwrócić pracownikowi część kosztów, które ten poniósł w związku z zaistniałą koniecznością powrotu do wykonywania obowiązków zawodowych. Zwrot wydatków odbywa się wówczas wyłącznie w takim zakresie, w którym rzeczywiście wynikały one bezpośrednio z odwołania z urlopu. Zwrot może dotyczyć między innymi:

kosztów powrotu z urlopu (np. cena dodatkowego biletu lotniczego),
kosztów niewykorzystanych wczasów, które zdążyły zostać opłacone,
kosztów wszelkich biletów, które nie zostały wykorzystane przez pracownika z powodu skrócenia urlopu,
innych kosztów, które w rozumieniu obu stron winny zostać zwrócone w związku z odwołaniem z urlopu.

Niestety w Kodeksie pracy nie umieszczono dokładnych wskazówek dotyczących tego, które konkretnie wydatki mogą zostać zwrócone przez pracodawcę i co rozumieć poprzez ich bezpośredni związek z odwołaniem z urlopu. Ponad to pracodawca nie ma obowiązku dobrowolnego zwrotu kosztów – obowiązek ten może zostać nałożony tylko w momencie, kiedy pracownik zażąda zwrotu wymienionych kwot.